Wprowadzenie
W dobie globalizacji i swobodnego przepływu pracowników w Unii Europejskiej coraz więcej Polaków decyduje się na czasową lub stałą pracę za granicą. Choć może to przynieść wiele korzyści finansowych w krótkim okresie, często pojawia się pytanie: jak taka praca wpłynie na moją przyszłą emeryturę? W niniejszym artykule przedstawiamy kompleksowe informacje na temat łączenia okresów składkowych z różnych krajów oraz optymalizacji przyszłych świadczeń emerytalnych.
Podstawowe zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w UE
Unia Europejska wprowadziła szereg regulacji, które mają na celu koordynację systemów zabezpieczenia społecznego między państwami członkowskimi. Najważniejsze z nich to:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 - dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 - określające procedury wykonywania rozporządzenia 883/2004.
Kluczowe zasady wynikające z tych przepisów to:
- Zasada równego traktowania - obywatele UE pracujący w innym państwie członkowskim mają takie same prawa i obowiązki jak obywatele tego państwa;
- Zasada sumowania okresów - okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania w różnych krajach UE są uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń;
- Zasada zachowania praw nabytych - świadczenia emerytalne nabyte w jednym państwie członkowskim są wypłacane niezależnie od miejsca zamieszkania w UE;
- Zasada jednego ustawodawstwa - osoba pracująca w danym momencie podlega tylko jednemu systemowi zabezpieczenia społecznego.
Jak wygląda emerytalna matematyka - praca w różnych krajach
Osoby, które pracowały w różnych krajach UE, mogą spodziewać się emerytur z każdego z tych państw, pod warunkiem że spełniają minimalne okresy składkowe wymagane w danych krajach. Oto jak wygląda proces ustalania emerytury:
1. Emerytura proporcjonalna
Każdy kraj, w którym byliśmy ubezpieczeni, oblicza dwie kwoty:
- Emerytura teoretyczna - kwota, którą otrzymalibyśmy, gdybyśmy pracowali w danym kraju przez cały okres naszej aktywności zawodowej;
- Emerytura proporcjonalna - część emerytury teoretycznej odpowiadająca rzeczywistemu okresowi składkowemu w danym kraju.
Każde państwo wypłaca emeryturę proporcjonalną, zgodnie ze swoimi przepisami i na podstawie okresów składkowych zrealizowanych w tym państwie.
2. Przykład obliczenia
Pan Jan pracował przez 35 lat, z czego 20 lat w Polsce, 10 lat w Niemczech i 5 lat w Holandii. W momencie osiągnięcia wieku emerytalnego:
- Polska obliczy emeryturę na podstawie 20 lat składkowych;
- Niemcy obliczą emeryturę na podstawie 10 lat składkowych;
- Holandia obliczy emeryturę na podstawie 5 lat składkowych.
Pan Jan będzie otrzymywał trzy oddzielne emerytury, które łącznie będą stanowić jego całkowite świadczenie emerytalne.
Dokumentowanie okresów pracy za granicą
Jednym z najważniejszych aspektów ubiegania się o emeryturę uwzględniającą okresy pracy za granicą jest prawidłowe udokumentowanie tych okresów. Oto kluczowe dokumenty, które warto gromadzić:
- Formularz E104/PD U1 - zaświadczenie dotyczące okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub prowadzenia działalności na własny rachunek;
- Umowy o pracę i inne dokumenty potwierdzające zatrudnienie;
- Odcinki wypłat lub roczne rozliczenia podatkowe;
- Zaświadczenia od pracodawców potwierdzające okresy zatrudnienia;
- Wyciągi z kont ubezpieczeniowych z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych.
Warto regularnie występować o wyciągi z kont ubezpieczeniowych w krajach, w których pracujemy, oraz przechowywać wszelkie dokumenty związane z zatrudnieniem - mogą okazać się nieocenione w przyszłości.
Procedura ubiegania się o emeryturę z uwzględnieniem okresów zagranicznych
Gdy nadejdzie czas przejścia na emeryturę, procedura wygląda następująco:
- Złożenie wniosku - należy złożyć wniosek o emeryturę w instytucji ubezpieczeniowej kraju zamieszkania lub ostatniego zatrudnienia. W Polsce jest to ZUS.
- Przekazanie informacji - krajowa instytucja ubezpieczeniowa automatycznie przekazuje informacje o wniosku do wszystkich instytucji ubezpieczeniowych w krajach, w których wnioskodawca był ubezpieczony.
- Wymiana informacji - instytucje ubezpieczeniowe wymieniają między sobą informacje o okresach ubezpieczenia za pomocą specjalnych formularzy.
- Decyzje emerytalne - każda instytucja podejmuje decyzję o przyznaniu emerytury według własnych przepisów i informuje o tym wnioskodawcę.
- Wypłata świadczeń - każde państwo wypłaca przyznaną część emerytury bezpośrednio na konto bankowe emeryta.
Cały proces może trwać od kilku miesięcy do roku lub dłużej, dlatego warto rozpocząć procedurę z wyprzedzeniem.
Specyfika systemów emerytalnych w wybranych krajach UE
Każdy kraj ma własne zasady obliczania emerytury, a znajomość tych różnic może pomóc w optymalizacji przyszłych świadczeń.
Niemcy
W niemieckim systemie emerytalnym wysokość świadczenia zależy przede wszystkim od długości okresów składkowych oraz wysokości zarobków. Minimalne wymagane okresy składkowe to 5 lat. Wiek emerytalny stopniowo rośnie i docelowo wyniesie 67 lat.
Wielka Brytania
Po Brexicie zmieniły się zasady koordynacji z systemem brytyjskim, jednak osoby, które pracowały w UK przed 31 grudnia 2020 roku, nadal mogą łączyć okresy składkowe. Państwowa emerytura brytyjska wymaga minimum 10 lat składkowych, a pełne świadczenie przysługuje po 35 latach opłacania składek.
Holandia
System holenderski bazuje na emeryturze państwowej (AOW), której wysokość zależy przede wszystkim od okresu zamieszkania w Holandii między 15. a 65. rokiem życia. Za każdy rok zamieszkania przysługuje 2% pełnej emerytury.
Francja
We Francji pełna emerytura wymaga przepracowania określonej liczby kwartałów (od 160 do 172, w zależności od roku urodzenia). Wiek emerytalny wynosi 62 lata, ale pełna emerytura może wymagać dłuższej pracy.
Optymalizacja świadczeń emerytalnych przy pracy za granicą
Istnieje kilka strategii, które mogą pomóc zmaksymalizować przyszłe świadczenia emerytalne:
1. Osiągnięcie minimalnych okresów składkowych w każdym kraju
Warto sprawdzić, jakie są minimalne okresy składkowe wymagane w danym kraju do uzyskania emerytury i, jeśli to możliwe, starać się je osiągnąć. Na przykład, w Niemczech wystarczy 5 lat składkowych, aby uzyskać prawo do emerytury.
2. Unikanie krótkich okresów pracy w wielu krajach
Praca przez bardzo krótkie okresy w wielu różnych krajach może prowadzić do sytuacji, w której nie spełnimy minimalnych okresów składkowych wymaganych do przyznania emerytury w niektórych z tych państw.
3. Dobrowolne kontynuowanie ubezpieczenia
W niektórych krajach istnieje możliwość dobrowolnego kontynuowania ubezpieczenia emerytalnego po zakończeniu zatrudnienia. Może to być korzystne, jeśli brakuje nam niewiele do osiągnięcia minimalnego okresu składkowego.
4. Planowanie momentu przejścia na emeryturę
Ze względu na różnice w wieku emerytalnym w poszczególnych krajach, warto starannie zaplanować moment przejścia na emeryturę, aby zoptymalizować wysokość świadczeń.
Podsumowanie
Praca za granicą może znacząco wpłynąć na wysokość przyszłej emerytury, zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Kluczowe znaczenie ma świadome podejście do tematu i regularne dokumentowanie okresów pracy oraz składek odprowadzanych w różnych krajach.
Dzięki przepisom UE o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoby pracujące w różnych krajach członkowskich nie tracą praw do świadczeń emerytalnych, a okresy ubezpieczenia są sumowane. Każdy kraj wypłaca część emerytury odpowiadającą okresowi składkowemu zrealizowanemu w tym państwie.
Warto pamiętać, że procedury emerytalne w kontekście międzynarodowym mogą być skomplikowane i czasochłonne. Przygotowanie odpowiednich dokumentów i wiedza na temat specyfiki systemów emerytalnych w krajach, w których pracowaliśmy, są kluczowe dla uzyskania pełni przysługujących nam świadczeń.
W Pensions-PL specjalizujemy się w doradztwie emerytalnym dla osób pracujących za granicą. Nasi eksperci pomogą Ci zrozumieć Twoje prawa emerytalne, zgromadzić niezbędną dokumentację i przeprowadzić przez cały proces ubiegania się o świadczenia z różnych krajów.